Óli Björn - Alltaf til hægri

Gengið gegn félagafrelsi

Í 74. grein stjórnarskrárinnar er öllum tryggt félagafrelsi. Allir eiga „rétt til að stofna félög í sérhverjum löglegum tilgangi, þar með talin stjórnmálafélög og stéttarfélög, án þess að sækja um leyfi til þess“. Skýrt er tekið fram að engan megi „skylda til aðildar að félagi“ en þó megi með lögum „kveða á um slíka skyldu ef það er nauðsynlegt til að félag geti sinnt lögmætu hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra“.

Þrátt fyrir þessi skýru ákvæði stjórnarskrárinnar er félagafrelsið í raun ekki virkt á íslenskum vinnumarkaði.

Slaufun og bergmálshellar samfélagsmiðla

Ég ætla að ræða um tvennt, sem í fyrstu kann að vera alls ótengt en er að minnsta kosti áhyggjuefni fyrir opið og frjáls samfélag. Annars vegar félagslegan þrýsting á að hafa rétta skoðun og hins vegar skilin milli frétta og afþreyingar eru hægt að bítandi að hverfa og það ógnar því nauðsynlega aðhaldi sem fjölmiðlar verða að veita helstu stofnunum samfélagsins. Þegar sam­fé­lags­miðlar eru orðnir mik­il­væg upp­spretta fjöl­miðla, sem vilja leggja áherslu á frétt­ir og frétta­skýr­ing­ar, er hætt­an sú að þeir fest­ist í berg­máls­helli. Fjöl­miðlung­ar sem lifa og hrær­ast í berg­máls­helli eru ekki lík­leg­ir til að sýna frum­kvæði við frétta­öfl­un eða veita helstu stofnunum samfélagsins aðhald og vera farvegur fyrir skoðanaskipti.

„Kerfið” vs. nýsköpun

Fátt óttast „kerfið“ meira en nýja hugsun, nýjar aðferðir og frumkvöðla sem bjóða hagkvæmari lausnir sem byggja undir betri þjónustu. Frumkvöðlar brjóta niður múra úreltrar hugsunar og skipulagningar.  „Kerfið" er líkt og þurs sem er tilbúinn til að beita öllum ráðum í misskilinni baráttu við frumkvöðla, til að koma í veg fyrir nýsköpun og er reiðubúinn til að hindra af bestu getu að farvegur fyrir nýja hugsun, nýja nálgun, nýja tækni og hagkvæmari og betri þjónustu myndist.

Hræðsla og lýðhyggja ná undirtökum

Það er miður hve marg­ir stjórn­mála­menn veigra sér við að tala með stolti um glæsi­leg fyr­ir­tæki sem byggð hafa verið upp af elju og hug­viti í sjáv­ar­út­vegi og tengd­um grein­um. Hræðslan við að sam­fagna þegar vel geng­ur í sjáv­ar­út­vegi hef­ur náð yf­ir­hönd­inni. Föng­um tor­tryggni og öf­und­ar stend­ur stugg­ur af vel­gengni og dug­mikl­um fram­taks­mönn­um. En það er ekk­ert nýtt.

Talsmenn frjáls atvinnulífs verða að spyrna við fótunum.

Gildir jafnræði bara þegar hentar?

Allir, óháð því hvar þeir eru í litrófi stjórnmálanna, vilja a.m.k. í orði tryggja jafnræði einstaklinga og fyrirtækja. Það gengur hins vegar misjafnlega að uppfylla fyrirheit um jafna stöðu allra. Raunar hefur löggjafinn gengið þvert á hugmyndir um jafnræði með því að byggja undir forskot og sérréttindi með lögum og reglum.

Sundrung og félagafrelsi

Almennir félagsmenn verkalýðsfélaga sitja áhrifalitlir hjá þegar formenn eru í illdeilum hver við annan. Að einhverju verður launafólk að horfa í eigin barm. Herskáir verkalýðsleiðtogar hafa ekki síst komist til valda í skjóli þess að yfirgnæfandi meirihluti félagsmanna nýtir sér ekki rétt til að kjósa forystu. Stór hluti launafólks er óvirkur í starfi eigin stéttarfélags og fyrir því kunna að vera margar ástæður.

Óháð sundrungu innan Alþýðusambands Íslands er ljóst að komandi kjarasamningar verða flóknir og erfiðir. Og eins og svo oft áður verður þess krafist að ríkisvaldið grípi til aðgerða til að samningar náist. Kröfurnar verða miklar. Aukna skal útgjöld á flestum sviðum, tryggja byggingu þúsunda félagslegra leiguíbúða, og svo framvegis. Listinn verður langur.

Barnaleg stefna Evrópu í orkumálum

Íslendingar, líkt og allar aðrar frjálsar þjóðir, hafa verið minntir harkalega á hve sameiginlegt öflugt varnarsamstarf NATO er mikilvægt. Værukærð, sakleysi eða rómantískar hugmyndir um vopnleysi og friðelskandi heim eru tálsýn sem í gegnum söguna hefur kostað þjóðir sjálfstæði og milljónir manna lífið.

Svívirðileg innrás Rússlands í Úkraínu undir stjórn hrotta sem virðir hvorki sjálfstæði þjóða né frelsi einstaklinga hefur leitt vel í ljós hversu berskjaldaðar frjálsar þjóðir geta orðið gagnvart yfirgangi, þegar þær eru efnahagslega háðar þrælmennum. Engu er líkara en að barnaleg stefna helstu ríkja Evrópu í orkumálum hafi fyrst og síðast falist í því að verða stöðugt háðari Rússlandi um olíu og gas.

Ekkert breytist í Reykjavík

Það var skrifað í skýin eftir sveitarstjórnarkosningarnar að Dagur B. Eggertsson héldi áfram sem borgarstjóri, þrátt fyrir að flokkur hans hafi tapað verulegu fylgi og þrátt fyrir að meirihluti undir hans forystu hefði fallið í annað skipti í röð. Hægt er að gagnrýna Dag B. Eggertsson borgarstjóra fyrir margt en fáir íslenskir stjórnmálamenn búa yfir sömu hæfileikum og hann til að spila úr þröngri stöðu. Að snúa ósigri í kjörklefanum í sigur við samningaborð margra flokka er ekki gert án klókinda.

Meirihluti borgarstjórnar heldur áfram enda búið að setja enn eitt varadekkið undir. Ekkert breytist – haldið verður áfram á sömu braut og undanfarin ár. Að þessu leyti vita borgarbúar á hverju þeir mega von á. Og þess vegna hefði verið óþarfi að eyða miklum tíma (og peningum) í samstarfssáttmála með litlu innihaldi, miklu orðskrúði og mörgum fallegum orðum.

Sérstakt og ekki alltaf áferðafallegt

Þinghaldið var í mörgu sérstakt og ekki alltaf áferðafallegt eða þingheimi til sóma. Heilu vikurnar fóru í innihaldslitar umræður þar sem fá mál þokuðust áfram – allra síst þau sem horfa til framfara. Gallar þingskaparlaga komu vel í ljós – gallar sem þingmenn geta ekki lengur litið fram hjá og komið sér undan að sníða af.

Í mörg ár hafa forsetar Alþingis ekki síður en óbreyttir þingmenn og ráðherrar – þvert á flokka – verið tíðrætt um nauðsyn þess að breyta vinnubrögðum. Umræðan hefur litlu skilað eins og berlega kom í ljós á liðnum vetri. 

Í mörg ár hef ég reglulega minnt á að Alþingi verði að brjótast út úr þeim vítahring sem búinn hefur verið til með mælistiku sem þingmenn og fjölmiðlar nota til að meta þingstörfin.

Hugmyndafræði skiptir máli í sveitarstjórnum

Það er misskilningur að halda því fram að hugmyndafræði skipti engu í sveitarstjórnum. Reynslan sýnir annað. Á meðan einn frambjóðandi berst fyrir lægri álögum gefur hinn loforð um aukin útgjöld. Frambjóðandi sem leggur áherslu á valfrelsi borgaranna getur aldrei átt samleið með þeim sem vill steypa alla í sama mótið. Stjórnmálamaður sem talar fyrir aðhaldssemi í rekstri kemur ekki fram og gefur út kosningavíxla og tugmilljarða loforð. Slíkt gerir aðeins sá sem annað hvort ætlar ekki að efna gefin fyrirheit eða stefnir að því að láta kjósendur borga brúsann að fullu. Stjórnmálamaður sem berst fyrir sífellt auknum útgjöldum hefur litlar áhyggjur af þungum álögum á íbúana. Áhugi hans snýst um að láta engin tækifæri til tekjuöflunar fram hjá sér fara og ef nauðsynlegt er að skuldsetja sveitarsjóð.

Það er borin von að álögur á borgarbúa lækki á komandi árum haldi núverandi meirihluti velli – enn eitt varadekkið breytir þar engu. Útsvarið lækkar ekki, þjónustugjöld lækka ekki. Fyrir launafólk sem býr í Reykjavík eru þetta slæmar fréttir. Verði stjórn borgarinnar óbreytt næstu fjögur árin er geta Reykvíkingar ekki gert sér miklar vonir um bætta þjónustu. Samgöngur verða áfram í ólestri og þar skiptir engu þótt gömul kosningaloforð um stokk séu endurnýjuð. Bolmagn borgarinnar til að ráðast í nauðsynlegar fjárfestingar í hagræðum og félagslegum innviðum verður takmarkað.